Mỹ nhập khẩu mạnh trước khi thuế tăng cao
Có hiệu lực từ ngày 01 tháng 8 năm 2025, hầu hết các mặt hàng thủy sản nhập khẩu vào Mỹ (bao gồm cả tôm) đều phải chịu mức thuế cao từ 15 đến 50%. Mức thuế nhập khẩu cao nhất được áp dụng đối với các sản phẩm có nguồn gốc từ Ấn Độ (50%), tiếp theo là 20% đối với tôm từ Việt Nam, 19% đối với tôm Indonesia và 15% đối với các sản phẩm từ Ecuador.
Trước khi có mức thuế này, nhập khẩu từ tháng 01 đến tháng 6 năm 2025 vào Mỹ đã tăng 15%, đạt 414.500 tấn so với cùng kỳ năm trước. Ngay sau đó, hoạt động thương mại trở nên trầm lắng. Nguyên nhân nằm ở việc các thương nhân tôm Mỹ nhanh chóng nhập khẩu thêm nguồn cung trong giai đoạn từ tháng 01 đến tháng 6 để đón đầu những thay đổi về thuế quan (nhất là đối với các sản phẩm có nguồn gốc từ châu Á).
Trong quý đầu tiên của năm 2025, tổng lượng tôm nhập khẩu vào Mỹ đã tăng lên 205.838 tấn. Tôm chế biến chiếm 23% tổng lượng tôm nhập khẩu, đạt 47.289 tấn, tăng 27% so với cùng kỳ năm ngoái; nguồn cung giảm từ Ecuador nhưng tăng từ Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam.
6 tháng đầu năm 2025, tổng lượng tôm nhập khẩu vào Mỹ tăng 15% so với cùng kỳ năm trước, đạt 414.500 tấn, trị giá 3,60 tỷ USD. Gần 50% (205.304 tấn) trong số này là tôm tươi sống đông lạnh bóc vỏ sơ chế, được cung cấp bởi Ấn Độ, Ecuador, Indonesia, Việt Nam... Tôm chế biến chiếm 22,7% (94.109 tấn) tổng lượng nhập khẩu, đưa Mỹ và Trung Quốc trở thành những nước nhập khẩu tôm hàng đầu về giá trị và khối lượng. Nhìn chung, hơn 85% lượng hải sản tiêu thụ tại Mỹ được nhập khẩu từ các nước như Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan, Ecuador và Ấn Độ.
Tháng 7/2025, trong khi các quốc gia khác như Ecuador và Indonesia ghi nhận sự tăng trưởng, xuất khẩu tôm từ Việt Nam và Trung Quốc sang Mỹ có sự sụt giảm rõ rệt. Việt Nam xuất khẩu 4.622 tấn tôm trị giá 48,3 triệu USD, giảm 20% về khối lượng và giảm 14% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc chứng kiến sụt giảm mạnh 92% về khối lượng và 95% về giá trị, chỉ đạt 23 tấn tôm trị giá 97.168 USD.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam dự báo: Trong thời gian tới, mức thuế quan tăng đối với các nước cung cấp tôm chính cho thị trường Mỹ như Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam, sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng đến giá cả và khối lượng nhập khẩu tôm vào Mỹ.
Ecuador xuất khẩu tôm sang Việt Nam để gia công sơ chế
Mặc dù xuất khẩu tôm của Ecuador đang tăng mạnh nhưng Ecuador vẫn chưa thể thay thế vai trò của Ấn Độ tại thị trường Mỹ trong mảng tôm chế biến. Trong 4–5 năm qua, Ecuador đã có những bước tiến đáng kể trong việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng chế biến, đặc biệt là công đoạn bóc vỏ - bỏ đầu, nhưng năng lực hiện tại vẫn còn hạn chế so với nhu cầu của thị trường Mỹ.
Do hạn chế về năng lực chế biến tôm, Ecuador đang gửi tôm sang các nước thứ ba như Việt Nam, Guatemala hoặc Nicaragua để gia công sơ chế, sau đó tái xuất về Ecuador trước khi xuất khẩu sang Mỹ. Cách làm này giúp sản phẩm được hưởng ưu đãi thuế quan của Ecuador tại Mỹ, vì quá trình gia công không bị coi là “biến đổi đáng kể”, nên vẫn giữ nguyên xuất xứ hàng hóa “Ecuador”.
Thống kê cho thấy, xuất khẩu tôm của Ecuador sang Việt Nam – một cường quốc chế biến – đã tăng trong năm 2024, cho thấy nhu cầu gia công qua nước thứ ba đang tăng lên. Về dài hạn, Ecuador có tiềm năng mở rộng năng lực chế biến thông qua tự động hóa và đầu tư chiều sâu, từ đó tăng khả năng thâm nhập thị trường Mỹ trong lĩnh vực sản phẩm chế biến. Tuy nhiên, hiện tại, Ấn Độ vẫn giữ vị trí hàng đầu nhờ năng lực chế biến lớn.
Ấn Độ đối mặt thách thức lớn - Cơ hội cho tôm Việt Nam
Tại thị trường Mỹ, tôm Ấn Độ phải chịu thuế quan lên tới 58,26%. Theo FAO, thuế suất đã duy trì 10% cho đến cuối tháng 7/2025, sau đó tăng vọt lên 25% vào ngày 07/8. Thậm chí tình hình còn xấu hơn vào ngày 13/8 khi Mỹ công bố mức thuế bổ sung 25% có hiệu lực từ ngày 27/8/2025. Khi kết hợp thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và các loại thuế khác, tổng gánh nặng thuế quan đối với tôm Ấn Độ là 58,26%.
Ấn Độ đang phải đối mặt với nhiều bất lợi: phụ thuộc quá lớn vào thị trường Mỹ, chịu thuế suất cao, chi phí nuôi tôm tăng trong khi giá thu mua giảm gần 20%, lợi nhuận gần như bằng “0”… Tháng 8/2025, Ấn Độ báo cáo doanh số bán ra tại các trại nuôi tôm giảm mạnh (giảm gần 90%) do thiếu nhu cầu từ thị trường hàng đầu của quốc gia này, đó là Mỹ.
Triển vọng cuối năm 2025 vì thế khá ảm đạm. Sau giai đoạn gom đơn trước thuế, nhiều khả năng kim ngạch xuất khẩu tôm Ấn Độ sang Mỹ được dự đoán sẽ giảm mạnh từ tháng 9/2025. Sản lượng cũng có thể giảm khi nhiều hộ nuôi bỏ ao, dẫn tới thiếu hụt nguyên liệu. Dù nỗ lực mở rộng sang châu Âu hay Nhật Bản, song khó có thể bù đắp khoảng trống lớn ở Mỹ.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam vốn có lợi thế về chất lượng sản phẩm và đang đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng, nếu tận dụng cơ hội, doanh nghiệp tôm Việt Nam có thể gia tăng thị phần, đồng thời tranh thủ quảng bá hình ảnh tôm an toàn và bền vững. Trong khi đó, tại châu Âu và Nhật Bản – những thị trường mà Ấn Độ đang tìm cách mở rộng – Việt Nam cũng cần chuẩn bị chiến lược cạnh tranh thận trọng, bởi áp lực cạnh tranh sẽ gia tăng khi Ấn Độ buộc phải dịch chuyển dòng hàng hóa của họ.
Việt Nam được hưởng lợi từ thị trường Nhật Bản
Theo FAO, Nhật Bản là thị trường tôm lớn thứ hai tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, sau Trung Quốc. Trong quý I năm 2025, nhập khẩu vào Nhật Bản giảm nhẹ (0,37%) xuống còn 44.951 tấn so với cùng kỳ năm trước. Nhằm đón đầu mùa nghỉ lễ hè và lượng khách du lịch nước ngoài tăng mạnh trong năm 2025, từ tháng 01 đến tháng 6, Nhật Bản đã nhập khẩu gần 100.000 tấn tôm (đánh dấu mức nhập khẩu cao nhất trong 5 năm qua). Trong giai đoạn này, các nhà cung cấp hàng đầu được hưởng lợi từ sự gia tăng nhu cầu tiêu thụ tôm ở thị trường Nhật Bản là Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Ecuador.
Tháng 8/2025, VASEP cho biết, xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 479 triệu USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ 2024. Lũy kế 8 tháng, kim ngạch đạt 2,97 tỷ USD, tăng 23%, ghi nhận đà tăng trưởng ổn định từ đầu năm. Trong cơ cấu sản phẩm, tôm chân trắng vẫn giữ vai trò chủ lực với hơn 64% thị phần; tôm sú có mức tăng nhẹ, trong khi nhóm tôm loại khác nổi bật với tốc độ tăng trưởng ba con số nhờ nhu cầu mạnh đối với tôm hùm. Giá tôm nguyên liệu trong nước vẫn ở mức cao so với các nguồn cung cạnh tranh, dù có điều chỉnh giảm nhẹ trong tuần đầu tháng 9/2025, phản ánh tình trạng nguồn cung chưa thật sự dồi dào.
Thị trường Trung Quốc và Hong Kong tiếp tục là điểm sáng với mức tăng trưởng 62% trong tháng 8, đưa giá trị 8 tháng lên tới 836 triệu USD, tăng 75% và chiếm gần 30% tổng kim ngạch cả nước. Nhu cầu tập trung vào các sản phẩm tươi sống và phân khúc cao cấp như tôm hùm, tôm sú size lớn, giúp doanh nghiệp Việt tận dụng được lợi thế khác biệt so với Ecuador hay Ấn Độ. Tuy nhiên, tồn kho nhập khẩu tại Trung Quốc đang có xu hướng tăng và giá bán tại chỗ đã giảm, cho thấy khả năng điều chỉnh trong ngắn hạn.
 |
 |
Tại thị trường Mỹ, xuất khẩu tháng 8 đạt 92,6 triệu USD, nhỉnh hơn 1,4% so với cùng kỳ năm trước, nâng tổng kim ngạch 8 tháng lên gần 500 triệu USD. Con số này cho thấy Mỹ vẫn là thị trường quan trọng của tôm Việt, nhưng diễn biến về chính sách thương mại đang đặt ra thách thức không nhỏ. Kết quả sơ bộ POR19 với mức thuế chống bán phá giá cao hơn nhiều so với trước đây, cùng với thuế chống trợ cấp và thuế đối ứng, có thể ảnh hưởng đáng kể đến lợi thế cạnh tranh. Hiện ngành tôm, các hiệp hội và cơ quan chức năng đang tích cực làm việc để bảo vệ quyền lợi chính đáng. Trong khi chờ kết quả cuối cùng, doanh nghiệp cần thận trọng trong ký kết hợp đồng mới, đồng thời chủ động mở rộng thị trường thay thế để giảm áp lực phụ thuộc.
Thị trường EU tiếp tục duy trì đà tăng tích cực, tháng 8 đạt 66,9 triệu USD, tăng 19% so với cùng kỳ; lũy kế 8 tháng đạt gần 376 triệu USD, tăng hơn 17%. Đức, Bỉ và Pháp tiếp tục đóng vai trò đầu tàu, trong khi Hà Lan chủ yếu giữ vai trò trung chuyển. Với nhu cầu cả năm dự báo chạm mức kỷ lục, EU vẫn là dư địa quan trọng cho tôm Việt, đặc biệt ở các sản phẩm chế biến sâu, có chứng nhận bền vững, minh bạch và truy xuất nguồn gốc.
Khối CPTPP cũng ghi nhận kết quả khả quan khi kim ngạch tháng 8 đạt hơn 130 triệu USD, tăng tới 40%. 8 tháng đầu năm, xuất khẩu sang khối này đạt 829 triệu USD, tăng 36%. Nhật Bản và Australia là động lực chính, với nhu cầu ổn định và tập trung vào các dòng sản phẩm tiện lợi, chất lượng cao. Ngoài ra, các thị trường Hàn Quốc, Đài Loan duy trì mức tăng trưởng hai con số trong 8 tháng đầu năm; trong khi Nga và Canada có dấu hiệu chững lại.
Với đà tăng trưởng hiện tại, những tháng cuối năm nay, Trung Quốc và EU được dự báo vẫn giữ nhịp tăng trưởng tốt, trong khi Mỹ là thị trường cần theo dõi sát sao diễn biến về thuế. Dù còn nhiều yếu tố bất định, cơ hội tăng trưởng vẫn còn nhờ nhu cầu tiêu thụ toàn cầu cải thiện, nhất là trong mùa cao điểm cuối năm.
Trong bối cảnh thị trường phân hóa, doanh nghiệp tôm Việt cần linh hoạt hơn trong chiến lược. Thay vì tập trung quá nhiều vào một thị trường, cần chủ động khai thác đồng thời các khu vực CPTPP, EU và Trung Quốc để cân bằng rủi ro. Bên cạnh đó, việc nâng cấp sản phẩm theo hướng giá trị gia tăng, gắn với các chứng nhận ASC, hữu cơ và bền vững, sẽ giúp tăng sức cạnh tranh ở những phân khúc ít chịu tác động từ giá. Cùng với đó, việc liên kết chặt chẽ với vùng nuôi để ổn định nguồn cung, kiểm soát chất lượng và chi phí cũng là yếu tố then chốt.#
Nhìn chung, thương mại tôm toàn cầu ngày càng khó đoán do các chính sách thuế quan đang thay đổi, chủ yếu liên quan đến Mỹ và đặc biệt ảnh hưởng đến các sản phẩm có nguồn gốc từ châu Á.
Dự báo
Sản lượng tôm nuôi toàn cầu ước tính đạt 6 triệu tấn vào năm 2025, với Ecuador đóng góp đáng kể vào mức tăng trưởng này. Mặc dù sản lượng tôm nuôi dự kiến sẽ tăng theo mùa trong những tháng tới tại châu Á, nhưng việc giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, mức thuế quan cao của Mỹ và sự sụt giảm sau đó của nhập khẩu vào Mỹ sẽ buộc nông dân châu Á phải điều chỉnh mục tiêu sản xuất.
Trong những tháng tới, nhập khẩu tôm sơ chế và chế biến như tôm tươi bóc vỏ và tôm tẩm bột từ Ấn Độ và các nguồn khác ở châu Á sẽ phải chịu mức thuế cao. Việc thay thế nhập khẩu các sản phẩm này từ các nguồn khác sẽ cực kỳ khó vì Ấn Độ chiếm tới 57,5% thị phần về khối lượng tôm bóc vỏ nhập khẩu vào Mỹ. Tác động của mức thuế quan 25-50% đối với tôm Ấn Độ tại thị trường Mỹ chắc chắn sẽ làm giảm nguồn cung từ Ấn Độ.
Từ tháng 10 đến tháng 12/2025, tại Nhật Bản, nhu cầu bán lẻ tôm nguyên liệu sẽ thấp theo mùa, nhưng dự kiến sẽ cải thiện trong lĩnh vực khách sạn, nhà hàng (HORECA). Trong khi tại các khu vực khác ở châu Á, nhu cầu bán lẻ tôm tươi/ướp lạnh nguyên đầu được duy trì sẽ giúp đẩy mạnh xuất khẩu nhiều mặt hàng được sản xuất trong nước với giá ổn định.
Ngọc Thúy – FICen